Преэклампси: Клиник онцлог ба оношлогоо

Оршил

Преэклампси нь олон эрхтнийг хамарсан, аажим даамжрах эмгэг бөгөөд жирэмсний 20 долоо хоногоос хойш болон төрсний дараах үед илэрдэг шинээр үүссэн артерийн даралт ихсэлт ба уураг шээх шинж, эсвэл уураг шээхгүйгээр эрхтний үйл ажиллагааны хүнд зэргийн алдагдлаар тодорхойлогдоно

Өвчний үүсэл судлал нь ихэс үүсэх үйл явцын гаж хөгжил болон эхийн судасны тогтолцооны хэвийн бус үйл ажиллагаатай нягт холбоотой.

Ойролцоогоор 90 хувь нь жирэмсний сүүлийн шатанд буюу 34 долоо хоногоос хойш, хугацаандаа төрөх үед, эсвэл төрсний дараа илэрдэг бөгөөд эдгээрийн ихэнх нь эх, ургийн болон нярайн таатай үр дүнтэй байдаг. Гэсэн хэдий ч зарим тохиолдолд эхийн болон ургийн ноцтой хүндрэл, эндэгдэл үүсэх боломжтой.

Үлдсэн 10 хувь нь эрт илрэлтэй хэлбэр буюу 34 долоо хоногоос өмнө илэрдэг бөгөөд энэ нь дутуу төрөлттэй холбоотойгоор ургийн хүндрэл, эндэгдлийн эрсдэлийг ихэсгэдэг.

Преэклампси нь төрөлтийн дараа хэдхэн хоногоос хэдэн долоо хоногийн дотор аяндаа арилдаг боловч, уг эмгэгийн түүхтэй эмэгтэйчүүдэд дахилт гарах магадлал өндөр бөгөөд насан туршдаа зүрх судасны гаралтай өвчлөл болон нас баралтын эрсдэл нэмэгддэг.

Тодорхойлолт ба оношлогооны шалгуур

Жирэмсний үед тохиолдох гипертензийн гол эмгэгүүд дараах байдлаар тодорхойлогдоно [1,2].

Жирэмсэн үеийн гипертензийн оношлогооны шалгуур:

• Артерийн даралт ихсэлт (Hypertension):
  Систолын даралт ≥140 мм.муб ба/эсвэл диастолын даралт ≥90 мм.муб.
• Хүнд хэлбэрийн гипертензи (Severe hypertension):
  Систолын даралт ≥160 мм.муб ба/эсвэл диастолын даралт ≥110 мм.муб.

АНУ-ын Зүрх судасны коллеж (ACC) болон Зүрхний холбоо (AHA) жирэмсэн бус хүн амд гипертензийн босгыг 130/80 мм.муб болгож бууруулсан байдаг. Зарим судлаачид энэхүү босгыг жирэмсэн эмэгтэйчүүдэд мөн хэрэглэх санал дэвшүүлсэн ч [3], уг заагийг ашиглах нь эмнэлзүйн үр дүнтэй болох нь нотлогдоогүй бөгөөд жирэмсний үеийн гипертензийн тархалтыг 10 орчим хувиар нэмэгдүүлж, шаардлагагүй шинжилгээ, хэвтүүлэлт, эмчилгээ нэмэгдэх эрсдэлтэй.

Нэгтгэл судалгаагаар (meta-analysis) 20 долоо хоногоос хойшхи үеийн артерийн даралтын босгыг бууруулах нь эх болон ургийн хүндрэл үүсэх өндөр эрсдэлтэй өвчтөнүүдийг илрүүлэхэд тус нэмэр болохгүйг тогтоосон

Преэклампсийн оношлогооны шалгуур

1. Преэклампсийн оношлогоо

Өмнө нь даралт хэвийн байсан жирэмсэн эмэгтэйд жирэмсний 20 долоо хоногоос хойш дараах нөхцөлийг хангах даралт ихсэлт илрэх:

• Систолын даралт ≥140 мм.муб ба/эсвэл диастолын даралт ≥90 мм.муб,
• Хоёр удаа, дор хаяж 4 цагийн зайтай, даралт хэмжихэд тогтвортой байвал,
  дараах нэг буюу түүнээс олон шинж шинээр илэрсэн байх:

1. Уураг шээх (Proteinuria)

• 24 цагийн шээсний уураг ≥0.3 г
  эсвэл санамсаргүй шээсний уураг/креатинины харьцаа ≥0.3 (30 мг/ммоль)
  эсвэл тоон хэмжилт боломжгүй тохиолдолд шээсний туузан сорил ≥2+.

2. Цусны эсийн өөрчлөлт

• Ялтасын тоо <100,000/μL.

3. Бөөрний үйл ажиллагааны алдагдал

• Цусан дахь креатинины хэмжээ >1.1 мг/дл (97.2 μмоль/Л)
  эсвэл бөөрний бус шалтгаантайгаар креатинин хоёр дахин нэмэгдэх.

4. Элэгний үйл ажиллагааны өөрчлөлт

• Элэгний трансаминазын түвшин тухайн лабораторийн хэвийн дээд хэмжээнээс хоёр ба түүнээс дээш дахин нэмэгдэх.

5. Уушгины хаван (Pulmonary edema)
6. Төв мэдрэлийн тогтолцооны шинж (Neurologic symptoms)

• Альтернатив оношоор тайлбарлагдахгүй, шинээр үүссэн, эмэнд тэсвэртэй толгой өвдөх
• Бүдгэрсэн хараа, гэрэл гялбах, цайралт, скотом (харааны талбайн алдагдал) зэрэг харааны өөрчлөлтүүд.

⚠️ Тэмдэглэл:

• Хэрэв систолын даралт ≥160 мм.муб эсвэл диастолын даралт ≥110 мм.муб бол, баталгаажуулах хэмжилтийг хэдхэн минутын дотор хийхэд хангалттай.
• Толгой өвдөхөд өвчин намдаах эмд (жишээ нь ацетаминофен) хариу үзүүлэхгүй байх нь преэклампсийг үгүйсгэх үндэслэл болохгүй.

1. Архаг гипертензийн суурин дээр үүссэн преэклампси

Преэклампси нь архаг гипертензийн суурин дээр илэрвэл “superimposed preeclampsia” гэж нэрлэнэ.

Шинжүүд:

• Даралт гэнэт нэмэгдэх буюу эмэнд тэсвэртэй болох,
• Шинээр уураг шээх эсвэл өмнөх уураг шээх хэмжээ огцом нэмэгдэх,
• Шинээр эрхтний үйл ажиллагааны алдагдал (элэг, бөөр, төв мэдрэлийн тогтолцоо гэх мэт) илрэх.

Эдгээр шинж жирэмсний 20 долоо хоногоос хойш эсвэл төрсний дараа илэрдэг.

III. Олон улсын ялгаа

Дэлхий дахинд преэклампсийн оношлогооны шалгуур ерөнхийдөө ижил боловч,
Жирэмсний үеийн гипертензийн судалгааны олон улсын нийгэмлэг (ISSHP) дараах нэмэлт үзүүлэлтүүдийг багтаасан байдаг [2]:

• Ихэс-умайн үйл ажиллагааны алдагдал (Uteroplacental dysfunction):
  • Ургийн өсөлтийн хоцрогдол (FGR)
  • Ангиогенийн маркерын өөрчлөлт
  • Хүйн артерийн Допплерийн эмгэг
  • Ихэс ховхрол (placental abruption)
  • Ургийн эндэгдэл (fetal demise)

Мөн ISSHP-ийн тодорхойлолтоор ялтасын тоо <150,000/μL байхыг преэклампсийн нэг үзүүлэлт гэж үздэг (ACOG-ийн <100,000/μL-ээс ялгаатай).

1. Хүнд хэлбэрийн преэклампси (Preeclampsia with severe features)

Преэклампси өвчтэй эмэгтэйд дараах нэг буюу түүнээс олон үзүүлэлт илэрвэл “хүнд хэлбэрийн преэклампси” гэж оношлоно:

1. Хүнд даралт ихсэлт

• Систолын даралт ≥160 мм.муб
  эсвэл
• Диастолын даралт ≥110 мм.муб
• Хоёр удаа, дор хаяж 4 цагийн зайтай хэмжихэд батлагдана.
  (Гэсэн хэдий ч эмчилгээний зорилгоор даралт батлагдсан даруйд антигипертенз эмчилгээг эхлүүлнэ.)

2. Төв мэдрэлийн тогтолцооны шинж

• Шинээр илэрсэн тархины болон харааны өөрчлөлтүүд, тухайлбал:
  • Фотопси (гэрэл гялбах), скотом (харааны талбайн алдагдал), түр зуурын сохрол, торлогийн судасны агшилт
  • Хүнд хэлбэрийн, тэсвэртэй, “амьдралдаа хамгийн хүчтэй” толгой өвдөх,
    эсвэл ацетаминофен хэрэглэсний дараа намдахгүй үргэлжилсэн толгой өвдөлт.

3. Элэгний үйл ажиллагааны хүнд алдагдал

• Бусад шалтгаанаар тайлбарлагдахгүй элэгний ферментийн идэвхжил >2 дахин нэмэгдэх
  эсвэл
• Баруун хавирганы доогуур эсвэл эпигастрийн хэсгээр хүчтэй, тогтвортой өвдөх
  (эмийн эмчилгээнд хариу өгөхгүй, бусад шалтгаангүй байх).

4. Тромбоцитопени

• Ялтасын тоо <100,000/μL.

5. Бөөрний үйл ажиллагааны алдагдал

• Креатинин >1.1 мг/дл (97.2 μмоль/Л)
  эсвэл
• Бусад бөөрний өвчингүй нөхцөлд креатинины хэмжээ хоёр дахин нэмэгдэх.

6. Уушгины хаван (Pulmonary edema)